10-07-2019, 07:51 AM
1-Rahat polisiye (cozy):
Önceleri sadece Miss Marple hikayelerine rahat polisiye dense de bugün gelinen aşamada Hercule Poirot’nun maceraları da rahat polisiyenin sınırları içinde görülmektedir. Altın Çağ ile zirveye çıkan bu tür polisiyede şiddet, küfür ve argonun yanı sıra, seks, cinayet ve ceset betimlemeleri de yoktur. Hikaye; güzel, rahat bir dünyada başlar. Bütün ipuçları okuyucuya verilir. “Kim yaptı?” (Whodunnit?) kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalınır. Olayları çözmek için beyin ve sağduyu kullanılır; sonunda gerçek bir gizem/muamma çözümü sunulur. Hikaye, başladığı gibi yine rahat bir ortama dönerek biter. Dedektif, amatör veya profesyonel bir kişi olabilir; fakat kesinlikle resmi polis değildir. Hikayenin kurgusu, her konum ve zamana yerleştirilebilir. Olaylar bir köyde, bir evde, bir şehirde, uzayda, günümüzde, tarihte veya gelecekte geçebilir. Bunlar içerikle ilgilidir, biçimi belirlemezler. Agatha Christie’nin yanı sıra Erle Stanley Gardner ve John Dickson Carr bu türde yazarlar.
2-Sert polisiye (hard-boiled):
1920’lerde, Amerika’da polisiye gizem edebiyatında yeni bir alt tür ortaya çıkar. Dashiell Hammett, Mickey Spillane ve Raymond Chandler’ın başını çektiği bu tür dedektif edebiyatı, sert polisiye (hard-boiled) diye bilinir. Sert polisiye edebiyatında, rahat polisiyedeki gibi çözülmesi gereken bir gizem vardır ve hikayenin sonunda bu gizem çözülür; fakat yöntem farklıdır. Şiddet, küfür ve argo, kabadayılık bolca kullanılır. Seks, cinayet ve ceset betimlemeleri bulunabilir. Hikaye zaten güzel olmayan bir dünyada başlar ve gene orada biter. Sonunda bir burukluk vardır. Dedektif çoğunlukla resmi polis olmakla beraber, profesyonel bir özel dedektif de olabilir; ama kesinlikle amatör değildir. Dedektif, bu güzel olmayan dünyayı değiştiremeyeceğini bile bile görevine devam eder. İşlenen suç genellikle cinayettir. Bu türün de odak noktası, rahat polisiyedeki gibi suçun kendisidir. Organize olmuş suçlar da işlenebilir. Olay, rahat polisiyede olduğu gibi her yerde ve zamanda geçebilir: köyde, şehirde, kasabada, kilitli odada, uzayda, tarihte, günümüzde ve gelecekte.
1940’lardan itibaren sert polisiye edebiyatına yeni alt-alt türler katılır. Bunlardan biri de polis prosedürüdür. Televizyonun hayatımıza girmesi, özellikle Amerikan hukuk sisteminde polisin izlediği prosedürün bilinmesini sağlamış, bu da bu alt-alt türün ortaya çıkmasına aracı olmuştur. Gelişen bilim ve adli tıp (forensic) ile birlikte bu tarz kurgular da sert polisiyeye eklenmiştir.
Sert-polisiyenin alt-alt türlerinden Kara polisiye (noir mystery) de yeni alt-alt-alt türlerle zenginleşmiştir; İskoç karası (tartan noir) ve kuzey karası (Scandinavian noir) gibi.
3-Tatlı-sert polisiye (soft-boiled):
Yukarıdaki türlere girmeyen ama her ikisinden de unsurlar barındıran gizemli polisiye edebiyatıdır. Örneğin, içinde seks ya da şiddet unsurları olabilir ama sert polisiyedeki kadar detaylı (grafik) değildir. Cinayet veya ceset, sert polisiyede olduğu gibi açık seçik, detaylara inilerek betimlenmez ama yer alabilir. Maurice Leblanc, George Simenon ve Arthur Conan Doyle’un kitapları bu türdür.
Bazen de hikaye/roman, rahat polisiye gibidir ama komedi yanı ağır basar ya da hafif seks içerir; o da bu türe girer. Son yıllarda deli-dolu polisiye (caper mystery) ortaya çıkmıştır. Yerinde duramayan bir polisiye gizem olan bu alt-alt türde, suç çoğunlukla cinayet değildir. Biçim itibariyle rahat polisiyeye girse de eğer içinde az da olsa seks, küfür, şiddet varsa tatlı-sert polisiyeye dahil olur.
Eğer bir polisiye gizem hikayesinde siyasi bir konu ya da tarihsel bir konu işleniyorsa yine biçimine göre yukarıdaki üç türden biri olur. Aynı durum mesleki konular için de geçerlidir. Daha önce de belirttiğim gibi siyasi, tarihsel, mesleki konular içerik ile ilgilidirler türü belirlemezler.
Kaynak: https://dedektifdergi.com/polisiye-ama-hangi-tur-polisiye/
Önceleri sadece Miss Marple hikayelerine rahat polisiye dense de bugün gelinen aşamada Hercule Poirot’nun maceraları da rahat polisiyenin sınırları içinde görülmektedir. Altın Çağ ile zirveye çıkan bu tür polisiyede şiddet, küfür ve argonun yanı sıra, seks, cinayet ve ceset betimlemeleri de yoktur. Hikaye; güzel, rahat bir dünyada başlar. Bütün ipuçları okuyucuya verilir. “Kim yaptı?” (Whodunnit?) kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalınır. Olayları çözmek için beyin ve sağduyu kullanılır; sonunda gerçek bir gizem/muamma çözümü sunulur. Hikaye, başladığı gibi yine rahat bir ortama dönerek biter. Dedektif, amatör veya profesyonel bir kişi olabilir; fakat kesinlikle resmi polis değildir. Hikayenin kurgusu, her konum ve zamana yerleştirilebilir. Olaylar bir köyde, bir evde, bir şehirde, uzayda, günümüzde, tarihte veya gelecekte geçebilir. Bunlar içerikle ilgilidir, biçimi belirlemezler. Agatha Christie’nin yanı sıra Erle Stanley Gardner ve John Dickson Carr bu türde yazarlar.
2-Sert polisiye (hard-boiled):
1920’lerde, Amerika’da polisiye gizem edebiyatında yeni bir alt tür ortaya çıkar. Dashiell Hammett, Mickey Spillane ve Raymond Chandler’ın başını çektiği bu tür dedektif edebiyatı, sert polisiye (hard-boiled) diye bilinir. Sert polisiye edebiyatında, rahat polisiyedeki gibi çözülmesi gereken bir gizem vardır ve hikayenin sonunda bu gizem çözülür; fakat yöntem farklıdır. Şiddet, küfür ve argo, kabadayılık bolca kullanılır. Seks, cinayet ve ceset betimlemeleri bulunabilir. Hikaye zaten güzel olmayan bir dünyada başlar ve gene orada biter. Sonunda bir burukluk vardır. Dedektif çoğunlukla resmi polis olmakla beraber, profesyonel bir özel dedektif de olabilir; ama kesinlikle amatör değildir. Dedektif, bu güzel olmayan dünyayı değiştiremeyeceğini bile bile görevine devam eder. İşlenen suç genellikle cinayettir. Bu türün de odak noktası, rahat polisiyedeki gibi suçun kendisidir. Organize olmuş suçlar da işlenebilir. Olay, rahat polisiyede olduğu gibi her yerde ve zamanda geçebilir: köyde, şehirde, kasabada, kilitli odada, uzayda, tarihte, günümüzde ve gelecekte.
1940’lardan itibaren sert polisiye edebiyatına yeni alt-alt türler katılır. Bunlardan biri de polis prosedürüdür. Televizyonun hayatımıza girmesi, özellikle Amerikan hukuk sisteminde polisin izlediği prosedürün bilinmesini sağlamış, bu da bu alt-alt türün ortaya çıkmasına aracı olmuştur. Gelişen bilim ve adli tıp (forensic) ile birlikte bu tarz kurgular da sert polisiyeye eklenmiştir.
Sert-polisiyenin alt-alt türlerinden Kara polisiye (noir mystery) de yeni alt-alt-alt türlerle zenginleşmiştir; İskoç karası (tartan noir) ve kuzey karası (Scandinavian noir) gibi.
3-Tatlı-sert polisiye (soft-boiled):
Yukarıdaki türlere girmeyen ama her ikisinden de unsurlar barındıran gizemli polisiye edebiyatıdır. Örneğin, içinde seks ya da şiddet unsurları olabilir ama sert polisiyedeki kadar detaylı (grafik) değildir. Cinayet veya ceset, sert polisiyede olduğu gibi açık seçik, detaylara inilerek betimlenmez ama yer alabilir. Maurice Leblanc, George Simenon ve Arthur Conan Doyle’un kitapları bu türdür.
Bazen de hikaye/roman, rahat polisiye gibidir ama komedi yanı ağır basar ya da hafif seks içerir; o da bu türe girer. Son yıllarda deli-dolu polisiye (caper mystery) ortaya çıkmıştır. Yerinde duramayan bir polisiye gizem olan bu alt-alt türde, suç çoğunlukla cinayet değildir. Biçim itibariyle rahat polisiyeye girse de eğer içinde az da olsa seks, küfür, şiddet varsa tatlı-sert polisiyeye dahil olur.
Eğer bir polisiye gizem hikayesinde siyasi bir konu ya da tarihsel bir konu işleniyorsa yine biçimine göre yukarıdaki üç türden biri olur. Aynı durum mesleki konular için de geçerlidir. Daha önce de belirttiğim gibi siyasi, tarihsel, mesleki konular içerik ile ilgilidirler türü belirlemezler.
Kaynak: https://dedektifdergi.com/polisiye-ama-hangi-tur-polisiye/